اختلال شخصیت مرزی

اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی از اختلالات شخصیتی پیچیده است که با وجود ویژگی‌های خاص خود، بر تحمل مشکلات و تاب آوری و کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارد. با توجه به اهمیت تشخیص دقیق و درمان مناسب این اختلال، شناخت گسترده‌ای از این موضوع برای روانشناسان، متخصصان بهداشت روانی و جامعه عمومی اهمیت دارد. اختلال شخصیت مرزی یک اختلال سلامت روان است که روی طرز فکر و احساس ما در مورد خودمان و دیگران تأثیر می‌گذارد که بسیاری از آنها ریشه در باورهای عمیق و تزلزل ناپذیری که در دوران کودکی درباره ی خود، دیگران و جهان اطراف در ذهن مان شکل گرفته اند این باورها و اختلالات اگر اصلاح نشوند باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد زندگیمان در مسائل حتی پیش پا افتاده ی روزمره می‌شود. تأثیر اختلال شخصیت مرزی شامل مسائل مربوط به خودانگاره، مشکل در مدیریت احساسات و رفتار و الگوی روابط ناپایدار است. در صورت ابتلا به اختلال شخصیت مرزی، ترس شدیدی از رها شدن یا بی‌ثباتی به سراغ انسان می آید و ممکن است در این صورت تحمل تنهایی برایمان مشکل شود. با وجود اینکه می‌خواهید و تمایل دارید که روابط عاشقانه و پایدار داشته باشید، ممکن است با عصبانیت نامتناسب، تکانشگری و نوسانات خلقی مکرر دیگران را از خود دور کنید. تحمل کردن ظرفیت درونی ما را بیشتر می کند و اگر بخواهیم در دنیای واقعی با حقایق رابطه هایمان کنار بیاییم باید بر روی ظرفیت درونیمان کار کنیم. در هر رابطه قرار گرفتن یک چالش است. اینکه آدم روبه روی شما چه احساسی را در شما به وجود می آورد و شما چگونه پاسخ می دهید بقای رابطه ی شما را پیش بینی می کند و اگر شبیه کودک در روابطمان برخورد کنیم، دیر یا زود خسته می شویم و یا خسته اش می کنیم. پس بهتر است این رفتارها را مخصوصا در رابطه جدی گرفته و به فکر درمان و بقای رابطه مان باشیم. اختلال شخصیت مرزی معمولاً در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود. به نظر می‌رسد این وضعیت در سال‌های اول بزرگسالی بدتر است و می‌تواند به تدریج با افزایش سن بهبود یابد. اگر اختلال شخصیت مرزی دارید، دلسرد نشوید. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال به مرور زمان با درمان بهبود می‌یابند و می‌توانند زندگی کردن به شکلی رضایت‌بخش را بیاموزند. این اختلال با تغییرات گسترده در روابط شخصی، عدم پایداری عاطفی، و ناتوانی در کنترل احساسات مشخص می‌شود. در این مقاله به بررسی ویژگی‌ها، علل و روش‌های مداخله برای این اختلال می‌پردازیم: ویژگی‌های عمده ی اختلال شخصیت مرزی عبارتند از: عدم پایداری عاطفی، ترس از رها شدن و ترک شدن و انتقال سریع احساسات می‌شود. همچنین، نشانه‌های فیزیکی و رفتاری این اختلال امروزه مورد بررسی وسیع روانشناسان و متخصصان حوزه ی سلامت روان می گردد.

در ابتدای مطالعه بهتر است به این نکته بپردازیم که چه عواملی در ایجاد و تشدید این اختلال نقش عمده ای دارند: علت اختلال شخصیت مرزی عوامل بیولوژیک و ژنتیک است. طبق شواهد نشان داده ‌شده‌ است، افرادی که به این اختلال دچار می‌شوند بعضی از ناهنجاری‌های مغزی دارند که باعث تکانش گری و رفتارهای آشفته آنها می‌شود.عوامل ژنتیکی، محیطی و رویدادهای زندگی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند. مهم است بدانید که این عوامل تنها یکی از عوامل ممکن در بروز اختلال شخصیت مرزی هستند و در هر فرد ممکن است تأثیر متفاوتی داشته باشند. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، توصیه می‌شود به متخصصین بهداشت روانی و روان‌درمانی مراجعه کنید. همچنین، رابطه بین تجربه‌های کودکی ناامن و بروز اختلال شخصیت مرزی بسیار حائز اهمیت است.

عوامل ژنتیکی

مطالعات انجام شده روی اختلال شخصیت مرزی نشان می‌دهند که خویشاوندان درجه اول شامل خواهر، برادر، فرزندان یا والدین افرادی که برای اختلال BPD درمان می‌شوند؛ ۱۰ برابر بیش‌تر از خویشاوندان افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دچار علائم اختلال شخصیت مرزی خواهند شد. نقش کلیدی عوامل ژنتیکی در اختلال شخصیت مرزی بدان معناست که افراد مبتلا در بروز این بیماری ابدا مقصر نیستند؛ بلکه این اشخاص احتمالا از استعداد ژنتیکی برای ایجاد چنین وضعیتی برخوردار هستند. برخی رویدادهای زیست‌محیطی از جمله از دست دادن یکی از عزیزان نیز احتمالا در ابتلا به اختلال شخصیت مرزی تاثیرگذار هستند. مطالعات نشان می‌دهند که نسبت خانوادگی در ابتلا به اختلال شخصیت مرزی موثر است؛ با این‌حال میزان تاثیر عوامل ژنتیکی در بروز اختلال BPD هنوز دقیقا روشن نیست. دلیل چنین پدیده‌ای این است که بستگان درجه ۱ نه‌تنها به لحاظ ژن‌ها بلکه از نظر بسیاری از شرایط زندگی با یکدیگر مشترک هستند. به‌عنوان مثال خواهران و برادران توسط والدینی یکسان پرورش پیدا می‌کنند. چنین وضعیتی بدان معناست که مطالعات اخیر احتمالا تا حدودی انعکاس‌دهنده دلایل زیست‌محیطی ابتلا به BPD هستند

عوامل محیطی

اختلال شخصیت مرزی (BPD) تحت تأثیر عوامل محیطی مختلف قرار می‌گیرد. عوامل محیطی می‌توانند در دوران کودکی و نوجوانی تجربه شوند و در بروز و تشدید این اختلال نقش داشته باشند. برخی از عوامل محیطی که می‌توانند تأثیرگذار باشند عبارتند از:

روابط نامناسب با والدین: روابط نامطلوب و ناپایدار با والدین، مانند ناپایداری در ارتباطات، نقص در مراقبت و حمایت، سوء استفاده یا آسیب‌های روانی می‌تواند به بروز اختلال شخصیت مرزی مرتبط باشد. محیط خانوادگی ناپایدار، ناهماهنگی‌ها، تنش‌ها و عدم پیش‌بینی در خانواده می‌تواند به بروز اختلال شخصیت مرزی مرتبط باشد.

تجربه آسیب‌های عاطفی: تجربه آسیب‌های عاطفی شدید مانند سوء مصرف جنسی، سوء استفاده، سوء استفاده عاطفی یا سوء استفاده جسمانی می‌تواند عوامل تأثیرگذار بر روی بروز این اختلال باشد.

رویدادهای زندگی ناگوار: تجربه رویدادهای زندگی ناگوار مانند فوت عزیزان، طلاق، تحمل فشارهای روزمره یا تجربه ضربه‌های روانی ممکن است بر بروز این اختلال تأثیرگذار باشد. علاوه بر این ها برخی تحقیقات تغییراتی را در نواحی خاصی از مغز نشان داده که در تنظیم احساسات، تکانشگری و پرخاشگری دخیل است. علاوه بر این، برخی از مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین که به تنظیم خلق‌وخو کمک می‌کنند، ممکن است به درستی عمل نکنند.

در این قسمت، روش‌های تشخیصی برای اختلال شخصیت مرزی بررسی می‌شوند. معیارهای تشخیصی معتبری که بر اساس آزمون‌ها، مصاحبه‌ها و مشاهدات بالینی تعیین می‌شوند، بیان می‌شوند. همچنین، اهمیت شناخت دقیق این اختلال برای تشخیص صحیح و برنامه‌ریزی درمانی مداخله‌ای بررسی می‌شود.

روش‌های مداخله ای

بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در مرز روان نژندی و روان‌پریشی قرار دارند و مشخصه آن‌ها ناپایداری حالت عاطفی، خلق، رفتار و خودانگاره آن‌هاست. افراد مبتلا به این اختلال، خودانگاره (خودپنداره‌ی) بسیار بی‌ثباتی دارند، روابط میان‌فردی‌شان نیز بسیار بی‌ثبات است. آنان معمولاً سابقه‌ی روابط شدید، اما پرآشوب دارند که معمولاً آرمانی‌کردن مفرط دوستان یا معشوق‌ها را شامل می‌شود اما بعداً به‌سرخوردگی و ناامیدی می‌انجامد. خشم شدید و نشانه‌های بی‌ثباتی عاطفی و اقدام های مکرر به خودکشی ویژگی های مهم این اختلال است. بی‌ثباتی عاطفی آنان همراه با سطح بالای تکانش‌گری، اغلب به رفتارهای خود ویرانگری مانند (رانندگی بی‌باک) منجر می‌شود. اقدامات خودکشی، جرح خویشتن، ویژگی دیگر این اختلال است. رفتار صدمه‌زدن به خود، با رهایی‌یافتن از اضطراب یا ملالت ارتباط دارد.

این افراد، حساسیت زیادی به شرایط محیطی دارند. آنان ترس‌های شدید مربوط به طرد و رهاشدگی و خشم نامناسب را، حتی در حین مواجهه با یک جدایی کوتاه‌مدت واقع‌گرایانه و یا هنگامی‌که تغییرات غیرقابل اجتناب در نقشه‌ها پیش‌می‌آید، تجربه می‌کنند. این افراد احساس اولیه ی مهم شان تنهایی است. آنها احساس می کنند که از دنیا کنار گذاشته شده اند، چون فکر می کنند که خیلی با دیگران فرق دارند. این افراد ممکن است بر این باور باشند که رهاشدگی یا طرد به‌طور تلویحی به این معناست که آنان «بد» هستند. این ترس‌های رهاشدگی، با عدم تحمل تنهایی و نیاز به بودن با دیگران رابطه دارد. کوشش‌های بی‌وقفه‌ی آنان برای اجتناب از طرد و رهاشدگی، ممکن است شامل اعمال تکانشی همچون آسیب‌زدن به خود یا رفتارهای انتحاری باشد. این نوع ترس ها بیشتر ماهیت روانشناختی دارند. به عبارتی شما از دیوانه شدن و از دست دادن کنترل تان می ترسید.ترس از دست دادن کنترل در این گونه اختلالات شیوع زیادی دارند.

تشخیص افتراقی

اختلال شخصیت مرزی، اغلب با اختلال‌های خُلقی به‌طور هم‌زمان رخ‌می‌دهد و هنگامی‌که ملاک‌های هر دو اختلال مطابقت کنند، می‌توان هر دو تشخیص را مطرح کرد. چون جلوه‌ی ظاهری اختلال شخصیت مرزی ممکن است شبیه یک دوره اختلال خلقی باشد، متخصص بالینی نباید صرفاً بر مبنای تصویر ظاهری و آنی و بدون داشتن اطلاعات مستندی که نشان‌دهنده این الگوی رفتاری باشد، تشخیص اختلال شخصیت مرزی را مطرح کند. تشخیص اختلال شخصیت مرزی توسط یک متخصص در حوزه بهداشت روانی مثل روان‌پزشک یا روانشناس قابل انجام است. برای تشخیص افتراقی اختلال شخصیت مرزی، معیارهای تشخیصی زیر معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند:

نگرش نسبت به خود: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولاً نگرش منفی و نامناسبی درباره خود دارند. آنها ممکن است حس کنند که ناشایست و ناکافی هستند و اغلب با احساس خودکشی و خودآزاری مواجه شوند.

نگرش نسبت به دیگران: افراد مرزی تمایل دارند نگرانی بیش از حد درباره نظرات و عملکرد دیگران داشته باشند و ممکن است برای جلب توجه و تأیید دیگران، رفتارهایی نامناسب انجام دهند.

نیاز به تأیید دیگران: افراد مبتلا به این اختلال اغلب به طور شدیدی به تأیید و تحسین دیگران نیاز دارند و نتوانستن دریافت آن ممکن است به آنها احساس خستگی و ناامیدی بدهد.

عدم ثبات هیجانی: افراد مرزی تغییرات شدید و ناگهانی در هیجانات خود را تجربه می‌کنند. آنها ممکن است احساسات شدیدی مانند عصبانیت، افسردگی و اضطراب را تجربه کنند که به سرعت تغییر کنند.

رفتارهای خودآمیخته: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است رفتارهای خودآمیخته و نامطلوبی داشته باشند، از جمله خودآزاری، خودکشی تهدیدی، مصرف مواد مخدر و الکل، رفتارهای خطرناک و ناپایدار در روابط عاطفی و جنسی، و ناامیدی شدید.

تشخیص اختلال شخصیت مرزی نیاز به ارزیابی جامع و دقیق توسط یک متخصص دارد. در صورتی که شما یا کسی که مربوط به آن هستید، احساس می‌کنید که ممکن است این اختلال را داشته باشید، توصیه می‌شود بهترین راهکار این است که با یک روانپزشک یا روانشناس مشورت کنید تا تشخیص و درمان به موقع صورت گیرد. اختلال شخصیت مرزی، بر اساس رویه‌های زیر تشخیص داده می‌شوند:

مصاحبه تفصیلی با پزشک یا درمانگران سلامت روان، ارزیابی روان‌شناختی که ممکن است شامل پر کردن پرسش‌نامه باشد، تاریخچه پزشکی و معاینه و بحث در مورد علائم و نشانه‌های خود

اختلال شخصیت مرزی معمولاً در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود، نه در کودکان یا نوجوانان. دلیلش این است که علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی ممکن است با بزرگ‌تر شدن و بالغ شدن کودکان از بین برود.

در مورد علل این اختلال شخصیت به عوامل ژنتیک و مغزی و علل اکتسابی یا تجارب ناشاد در دوران کودکی اشاره شده است که به نظر برخی روانشناسان هردو عامل و تعامل آن در ایجاد این اختلال نقش دارد.اما نقش تجارب دوران کودکی خصوصاً سه سال اول عمر بسیار مهم است. بی ثباتی مادر به دلایل مختلف، طرد کودک و عدم وجود دلبستگی امن در دوران کودکی، درگیری بین والدین، تنبیه کودک و بی توجهی به احساسات او، طلاق والدین، والدین گرفتار و ناسازگار و...از علل اصلی این اختلال شخصیت است.

مهمترین ویژگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی عبارتند از

۱- روابط متزلزل

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، دارای روابطی ناپایدار با خانواده، فامیل و دوستان خود هستند.

این افراد ممکن است سریعاً علاقه شدیدی به یک فرد پیدا کنند و ناگهان از آن شخص متنفر شوند.

هر گونه جدایی و یا تغییر در برنامه مورد انتظار، می تواند یک واکنش شدید و احساس طرد را در بیمار مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ایجاد کند. هنگامی که این افراد به یک چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آن کس از پیش آنها برود، احساس پوچی و انزوا می کنند.

۲- رفتارهای پرخطر

پول خرج کردن بی رویه یکی از رفتارهای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می باشد، روابط جنسی نامناسب، پرخوری و یا رانندگی کردن خطرزا از رفتارهای پرخطر این افراد می باشد.

۳- خشم بی‌جا

شرایط خارج از کنترل و یا ناچیز می توانند افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی را بسیار خشمگین کنند.

برای مثال اگر والدین و یا همکاران برای مدت کوتاهی، به فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اعتنا نکنند، این فرد از احساس طرد و انزوا، بسیار خشمگین می شود.

۴- آسیب رساندن به خود

فرد مبتلا به این اختلال می تواند دارای علائم خطرناکی باشد و مشکلاتی را در ارتباط با تصویر بدن خود و عزت نفس داشته باشند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به خودشان صدمه می زنند، مثل بریدن بدن خود با چاقو. حتی ممکن است فکر خودکشی کنند، در این صورت باید فوراً به روانپزشک مراجعه کنند.

هنگامی که این افراد به یک چیز و یا کسی علاقه داشته باشند و آن چیز و یا آنکس از پیش آنها برود، احساس پوچی و انزوا می کنند و توانایی مقابله کردن با این احساس را ندارند.

۵- ترس از تنها ماندن

خشم و ترس شدید در این افراد از تنها ماندن سرچشمه می گیرد. این افراد حتی اگر تجسم کنند که تنها هستند، دچار ترس و عصبانیت می شوند. ترس از تنها بودن، یک مشکل جدی در روابط خانوادگی ایجاد می کند. این رفتارها بخشی از خویشتن غلط این دسته محسوب می شود.

چگونه می توان به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی کمک کرد؟

اگر به‌عنوان شریک عاطفی با فرد دارای شخصیت مرزی وارد رابطه می‌شوید، سعی کنید از جلسه‌های روان درمانی برای حل تعارضات استفاده‌کنید. این جلسات به شما کمک می‌کند که بیشتر با ویژگی‌های شخصیتی فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی آشنا شوید. و در صورت بروز هرگونه چالش نیز درمانگر به شما کمک می‌کند که سهم هر نفر در رابطه را ببینید و به‌سمت ارتباط بهتر و موثرتر گام بردارید. .شخصیت های مرزی بسیار مستعد ابتلا به افسردگی حاد و آسیب از طریق خودکشی های ساختگی هستند. هرچند این ویژگی ها جزیی از شخصیت فرد شده است، اما باید هر چه سریع تر برای درمان اقدام کند. بهتر است در واکنش به تهدید و اقدام به خودکشی توسط این افراد که اغلب به قصد جلب توجه صورت می گیرد با احتیاط عمل کنید! زیرا به دلیل این اقدامات بیشتر از سایرین در معرض مرگ با خودکشی هستند. برخی از آن ها برای اثبات مجدد تعلق خود به زندگی تصمیم به خود کشی می گیرند برای کمک به این افراد آن ها را به روان درمان گر و مشاوران حاذق معرفی کنید. چنان‌چه در خصوص بروز علائم اختلال شخصیت مرزی نگران هستید؛ در این‌صورت بایستی فرآیند درمان را در اولین فرصت ممکن آغاز کنید. این اقدام ضمن کنترل کلیه عوامل خطرزا به کاهش علائم بیماری کمک می‌کند. لذا پیرامون علائم اختلال شخصیت مرزی، آزمایشات تشخیصی مناسب برای آن و گزینه‌های درمانی احتمالی با یک پزشک مشورت نمایید.

بسیاری از والدین مبتلا به اختلال BPD در خصوص بروز علائم آن در فرزندان خود نیز نگران هستند. اما بایستی بدانیم که ژن‌ها علیرغم نقش کلیدی خود تنها عامل موثر در ابتلای انسان به اختلال شخصیت مرزی محسوب نمی‌شوند. فراهم نمودن یک محیط زندگی سالم و مناسب برای فرزندان، خطر ابتلای آن‌ها به این اختلال را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد. همچنین به‌کارگیری تکنیک‌های روان درمانی نیز احتمالا در یادگیری مهارت‌های مفید برای فرزندپروری مناسب خواهد بود.چندین روش موثر برای درمان این اختلال وجود دارد. طبق تحقیقات افرادی که به اختلال شخصیت مرزی دچار می‌شوند خوشبختانه معمولاً علاقه زیادی به درمان دارند و به‌راحتی با روانشناس یا روانپزشک ارتباط می‌گیرند. در مراحل اولیه این اختلال ممکن است روان درمانی مفید باشد. اما در مرحله‌ای از این اختلال روان‌درمانی کافی نیست و فرد باید داروهای آنتی سایکوتیک و ضد افسردگی را مصرف کند تا در بازه زمانی مشخص، به کارایی خوبی در زندگی شخصی و کاری برسد. درمان طرح‌واره‌‌محور می‌تواند به صورت فردی یا گروهی انجام شود. این رویکرد می‌تواند به شما کمک کند نیازهای برآورده نشده‌ای را که منجر به الگوهای منفی زندگی شده است، اما به عنوان یک بزرگسال در بسیاری از زمینه‌های زندگی شما آسیب‌رسان هستند. این درمان روی کمک به شما برای برآوردن نیازهایتان به شیوه‌ای سالم و در نتیجه تشویق الگوهای مثبت زندگی متمرکز است. در این روش به فرد کمک می‌شود که با عوامل استرس زایی که منجر به رفتارهای تکانشی او می‌شود، مقابله کند. روان‌درمانگر سعی می‌کند رفتارهای خود آسیبی فرد، رفتارهایی که روند درمان را مختل می‌کند و رفتارهایی که کیفیت زندگی بیمار را پایین می‌آورد، بررسی کند و در نهایت به او کمک کند که عوامل استرس‌زا را بهتر بشناسد و در حد توان خود آسیب آنها را کمتر کند

در پایان می توان گفت هر انسانی لایق زندگی معنادار است و این معنا را ما، به زندگی و داستان‌هایمان می‌دهیم اما همیشه این راه برای افراد هموار نیست و آنها را با چالش‌های زیادی مواجه می‌کند. فقط کافی است در مواجه با افرادی که به اختلال شخصیت مبتلا هستند به این موضوع فکر کنید که شاید آنها فرصتی برای بهبود نداشتند و مسیری برای شروع پیدا نکرده‌اند. کمک کردن به این افراد شاید راحت نباشد اما در مواردی از آنها فردی بهتری برای ادامه می‌سازد اختلال شخصیت مرزی اختلالی پیچیده است که نیازمند تشخیص و درمان صحیح است. با استفاده از روش‌های مداخله موثر و شناخت دقیق این اختلال، می‌توان کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید. اهمیت تشخیص دقیق، درمان مناسب و پشتیبانی مؤثر از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی باید همواره در صدر نیازها قرار گرقته شود. درمان زمان می‌برد، یادگیری مدیریت احساسات، افکار و رفتارها زمان می‌برد. بیشتر افراد به طور قابل توجهی بهبود می‌یابند، اما ممکن است همیشه با برخی از علائم اختلال شخصیت مرزی درگیر باشند. ممکن است علائم شما در زمان‌هایی بهتر یا بدتر شود. اما درمان می‌تواند توانایی شما برای عملکرد طبیعی در زندگی را بهبود بخشد و به شما کمک کند احساس بهتری نسبت به خودتان داشته باشید. در صورت مراجعه به یک مشاور یا درمانگر سلامت روان که تجربۀ درمان اختلال شخصیت مرزی را دارد، بیشترین شانس موفقیت در درمان را دارید و سریع تر به زندگی رضایت بخشی که انتظار آن را دارید نزدیک می شوید.علاوه بر همه ی این ها درمانگران می توانند با رفتارهای خود، الگویی برای شما باشند مثلا اگر شما از بیان احساساتتان میترسید درمانگران با بیان درست احساس ها می توانند عملا به شما یاد دهند که چگونه احساس هایتان را بیان کنید پس بهتر است در انتخاب درمانگر خود دقت کنید چرا که شما سعادت و سلامت خود را به او میسپارید.